Loonverschillen zijn toegestaan, loonongelijkheid is dat niet. Alles daarover en over de loonkloof, verschil in beloning vind je op Loonwijzer, in samenwerking met Women Inc.
Wat is loonverschil?
Loonverschil betekent dat de ene werknemer meer verdient dan een ander. Loonverschillen mogen. Immers mensen met meer werkervaring of een baan waar een hogere opleiding voor is vereist, verdienen meer dan mensen met bijna geen opleiding of die net zijn begonnen op de arbeidsmarkt. Als we het hebben over loonverschillen dan hebben we het over mensen die in loondienst werken (dus geen zzp'ers).
Wat is loonongelijkheid?
Loonongelijkheid, ofwel ongelijke beloning mag niet. Wat is het? Als twee mensen in een bedrijf gelijkwaardig werk doen, maar niet hetzelfde betaald krijgen. Dit is bij wet verboden. Het wordt gezien als discriminatie. Loonongelijkheid sluipt er vaak in. Denk aan de HR-manager die ‘die jongen met zijn snelle babbel’ in schaal 2 zet en ‘het bedeesde meisje’ met identieke scholing/ervaring in schaal nul. De eerste inschaling achtervolgt je soms nog jaren.
In welke mate ongelijke beloning voorkomt in Nederland is lastig te zeggen. Stichting Loonwijzer krijgt zo'n dertig brieven per jaar hierover. Die brieven kunnen in theorie leiden tot gegronde cases vanwege discriminatie. In verschillende onderzoeken wordt gesproken van onverklaarbare verschillen in loon tussen mannen en vrouwen. Het zou kunnen zijn dat het onverklaarbare deel duidt op discriminatie. Om het nog lastiger te maken: ook te verklaren loonverschillen kunnen met discriminatie te maken hebben. Er is moeilijk een vinger achter te krijgen.
Mannen verdienen veel meer, oneerlijk?
Vrouwen verdienen gemiddeld een stuk minder dan mannen. Het loonverschil tussen mannen en vrouwen is in Nederland 19% in het bedrijfsleven en 8% bij de overheid (CBS, 2018). Als mannen meer ervaring hebben, meer uren werken en werk doen waar een hogere opleiding voor is vereist, dan mogen ze meer verdienen. Als ze vergelijkbaar werk doen, even veel opleiding en ervaring hebben en dan toch meer verdienen is er sprake van discriminatie. Er is ook sprake van discriminatie als mannen heel erg vergelijkbaar werk doen als vrouwen en toch meer verdienen. Dit is soms lastig aan te tonen.
Waar komt die 19% en 8% loonverschil vandaan?
Je zult met grote moeite in Nederland een man en een vrouw vinden die exact 19% of 8% loonverschil hebben. Dit zijn gemiddelden. Over het algemeen kun je, als oorzaak voor dit loonverschil, zeggen dat mannen in vergelijking met vrouwen:
- Meer arbeidsjaren en meer arbeidsuren hebben. Kortom, ze werken meer en langer, en verdienen om die reden meer.
- Meer en langer werken, betekent ook meer ervaring opdoen en ervaring loont.
- Naast meer ‘vlieguren’, zijn mannen ook vaker leidinggevende (dat hangt enigszins samen). Leidinggevende verdienen relatief meer.
- Nu is het zo dat leidinggevenden in bijvoorbeeld het onderwijs of de zorg weer relatief minder verdienen dan in de chemie - een sector waar meer mannen werken.
- Een andere reden waarom mannen meer verdienen heeft te maken met dat ze niet alleen voor andere sectoren, maar ook voor andere beroepen kiezen. Natuurlijk is de arbeidsmarkt niet meer zo stereotiep als 20 jaar geleden, maar nog steeds kijkt men op als de man secretaresse is en de vrouw vuilnisophaler. In de regel is de keuze van de man voor sector en beroep lucratiever dan de keuze van de vrouw.
- Mannen verdienen relatief ook meer omdat ze relatief vaker in grote bedrijven werken waar de lonen hoger zijn.
- Daar waar veel mannen werken is in de regel ook een complexere opleidingsstructuur in het bedrijf. Gevolg - die mannen die extra opleidingen doen, verdienen weer meer.
- En tot slot is er ook wel sprake van discriminatie. Denk aan het eenvoudige geval waarbij de vrouwelijke starter op de arbeidsmarkt direct blij is met de inschaling in de cao (schaal 0), en de mannelijke starter direct bij een dergelijke inschaling zal vragen om tenminste schaal 1.
Kortom, loonverschil is een opeenstapeling van situaties die zich bij mannen op een bepaalde manier voor doen en bij vrouwen op een andere. Kan een vrouw er dan voor zorgen dat ze geen loonverschil heeft? Ja, als ze keuzes maakt op werkgebied die financieel meer lonend zijn.
Waarom komen Women Inc. en Loonwijzer met deze campagne?
Loonverschil is een issue dat bij vlagen - volkomen terecht - op de agenda staat. Loonverschillen nemen echter maar heel langzaam af, met minder dan 1 procent per jaar. Door het loonverschil te ontrafelen maakt Women Inc. duidelijk hoe het gedicht moet worden. De kunst is om bij het debat hierover niet alleen te vervallen in juridische gevechten over loonongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Natuurlijk moet hier verandering in komen. Women Inc. zet zich dan ook in om ongelijke beloning bij politiek en bedrijfsleven op de agenda te zetten. Discriminatie is echter maar een deel van het loonverschil. Het echte grote verschil komt doordat mannen en vrouwen andere keuzes maken op werkgebied. Waarbij vrouwen vaker financieel minder lonende keuzes maken. Om vrouwen bewust te maken van de financiële consequenties van hun keuzes heeft Women Inc. de Weet-Wat-Je-Waard-Bent-Test ontwikkeld. Met de campagne willen we niet bereiken dat alle vrouwen ineens fulltime gaan werken, als leidinggevende bij multinationals etc. We willen wel dat vrouwen stil staan bij de keuzes die zij maken, weten welke keuzes er allemaal mogelijk zijn en welke keuzes financieel lonend zijn als het gaat om je salaris. Voor deze campagne werken we samen met Stichting Loonwijzer.
Hoe kunnen vrouwen meer verdienen?
Vrouwen kunnen meer verdienen door andere keuzes te maken op werkgebied. In vergelijking met mannen kiezen vrouwen nu vaker voor een deeltijdbaan, werken vaker in een klein bedrijf, zijn minder vaak leidinggevende, hebben minder vaak een vast contract, volgen minder vaak extra opleidingen en cursussen tijdens hun werkende leven en onderbreken vaker hun carrière vanwege de zorg voor anderen.
Wat loont financieel?
1. Fulltime werken
Als je meer uren per week werkt, verdien je meer salaris. Maar wat vaak vergeten wordt is dat parttime werkers meer inleveren dan een fulltime salaris. Je komt bijvoorbeeld moeilijker in de top van een bedrijf. Parttime werken heeft dus niet alleen invloed op je salaris, maar dus ook op de rest van je carrière.
2. Groot bedrijf
Bij een groot bedrijf (>500 medewerkers) verdien je meer dan bij een klein bedrijf (< 50 medewerkers). Ook heb je in een groot bedrijf meer kansen om je te ontwikkelen en door te groeien.
3. Leidinggevende functie
Leidinggevenden hebben meestal een hoger salaris. Vooral bij grote bedrijven en bepaalde bedrijfstakken zoals bijvoorbeeld de financiële dienstverlening.
4. Vast contract
Een vast contract levert meer op dan een tijdelijk of flexibel contract. Natuurlijk heb je het in deze tijd niet altijd voor het kiezen, maar je staat een stuk sterker met een vaste baan dan met bijvoorbeeld een nuluren contract.
Het volgen van extra opleidingen of cursussen zorgt ervoor dat je meer waard wordt voor het bedrijf. Daarmee vergroot je je kansen om meer te gaan verdienen en verder te groeien in de organisatie. Bij grote bedrijven zijn er vaak meer opleidingsmogelijkheden dan bij kleine bedrijven.
6. Geen loopbaanonderbreking
Als je tijdelijk stopt met werken, heeft dat veel effect op je salaris. Een jaar mantelzorg of kinderen opvoeden kost je namelijk meer dan een jaar loon. Je onderbreekt je pensioenopbouw en je hebt een jaar minder ervaring, zodat je minder snel doorgroeit en dus minder verdient.
Het gaat toch niet alleen maar om geld verdienen in het leven?
Natuurlijk niet. Veel vrouwen vinden salaris vaak minder belangrijk dan leuk, nuttig werk en fijne collega’s. Vaak kiezen vrouwen ook voor een baan waarin arbeid en zorg goed te combineren zijn. Daarom zien we vrouwen vooral terug in sectoren als overheid, zorg, onderwijs waar ze minder verdienen, maar wel beter werk en privé kunnen combineren. Als er kleine kinderen komen, zijn het vooral de vrouwen die een stapje terug doen op de arbeidsmarkt. De (onbetaalde) zorg voor anderen heeft echter wel financiële gevolgen. Zie je eenmaal van een carrière af dan is terugkomen in een stevige carrière moeilijk - voor mannen en vrouwen. En minder dan de helft van de vrouwen in Nederland is economisch zelfstandig en dus financieel onafhankelijk. De financiële gevolgen van een scheiding (1 op de 3 huwelijken strandt) zijn daardoor bijvoorbeeld vaak groter voor vrouwen dan mannen. In die zin is geld wel een belangrijk middel tot financiële vrijheid, of het nu gaat om te kunnen voorzien in je eigen levensonderhoud, de studie voor je kinderen te betalen of om een spaarpotje op te kunnen bouwen om vervroegd met pensioen te kunnen gaan.
Is het de schuld van vrouwen dat er nog loonverschillen zijn in Nederland?
Het loonverschil tussen mannen en vrouwen is van niemand de schuld. Het is een beetje bot schuldigen aan te wijzen als zo massaal door vrouwen gekozen wordt voor een kleine baan, niet leidinggevende positie etc. Loonverschillen zijn geen individueel probleem, maar een maatschappelijk issue waar zowel de overheid, het bedrijfsleven als vrouwen en mannen zelf een rol in spelen. In landen waar het gebruikelijker is dat kinderen 5 dagen per week naar de kinderopvang gaan, zoals Frankrijk, België en Zweden, werken vrouwen vaker fulltime en zijn ook de loonverschillen minder groot (al zijn ze er wel).
Kortom, er zijn heel veel verschillende factoren die meespelen in het ontstaan en in stand houden van loonverschillen. Theoretisch zijn loonverschillen oplosbaar, maar in de praktijk zal dit met kleine stapjes gaan. Ouders kunnen hun dochters bijvoorbeeld adviseren een beroep te kiezen waar je ook goed mee kunt verdienen, bedrijven en politiek kunnen meer werk maken van het tegengaan van ongelijke beloning op de werkvloer.
Helpt onderhandelen over je salaris?
Ja, het helpt. Onder het motto nooit geschoten is altijd mis. Wat echt helpt is je heel goed voorbereiden. Je bereidt je voor bij de koop van een huis. Bij een baan zul je ook die voorbereiding moeten doen. Om de simpele reden dat het je op de lange termijn heel veel geld (meer dan een heel huis) kan schelen. Op Loonwijzer kun je bijvoorbeeld de Salaris Check doen om te zien wat vakgenoten verdienen. Bereid je dus inhoudelijk goed voor, maar ook praktisch. Oefen op je partner, de buurvrouw of iedereen die maar wil. Het helpt. Ga je daardoor meer verdienen dan mannen? Tja, als mannen ook allemaal heel goed onderhandelen houden ze waarschijnlijk die voorsprong.
Zullen loonverschillen ooit verdwijnen?
Loonverschillen nemen maar langzaam af, namelijk met minder dan 1% per jaar. In 2008 was het gemiddelde loonverschil 20%. Wel zien we dat jonge vrouwen van 25-30 jaar nu gemiddeld iets meer verdienen dan jonge mannen. We weten alleen nog niet of ze over 30 jaar nog die voorsprong hebben, we hopen van wel.
Stichting Loonwijzer werkt voor de campagne 'Waar is mijn € 300.000?' samen met Women Inc.