Nacht- en ploegendiensten

De regels wanneer je in de nachtdienst werkt, in ploegendienst of in het weekend: je werkgever moet zich eraan houden, maar mag er heel soms van afwijken.

In sommige sectoren werken mensen regelmatig 's avonds of 's nachts. Naar schatting hebben meer dan 2,5 miljoen werknemers te maken met een of andere vorm van structureel onregelmatig werken. Dat mag van de wet. Alleen voor de uren in het holst van de nacht (van 00.00 tot 06.00 uur) gelden enige beperkende voorschriften. Rond de 650.000 werknemers werken regelmatig ’s nachts.

De wet kent geen verplichting extra te betalen voor een nachtdienst, maar in de cao is meestal een of andere toeslag afgesproken.

Nachtdiensten

Een nachtdienst mag niet langer dan tien uur duren. Daarnaast mag een werkweek niet langer dan 40 uur gemiddeld per 16 weken duren als je zestien of meer nachtdiensten draait.

Bij uitzondering mag een nachtdienst twaalf uur zijn maar niet vaker dan vijfmaal per twee weken. Bovendien moet de aansluitende rusttijd tenminste twaalf uur zijn, of veertien uur als er ook nog na 2.00 uur gewerkt wordt. Het aantal nachtdiensten achter elkaar mag ook niet te groot zijn: maximaal 36 per 16 weken. Na drie of meer nachtdiensten moeten deze onderbroken worden door een langere aaneensluitende rusttijd van 46 uur. Kijk voor meer informatie op de website van de Rijksoverheid.

In de praktijk komen nachtdiensten vooral voor in sectoren en bedrijven waar een cao van toepassing is. Daarin staan gedetailleerde voorschriften die vaak strenger zijn dan de grenzen van wet.

Toeslag voor nachtdiensten

De wet kent geen verplichting extra te betalen voor een nachtdienst, maar in de cao is meestal een of andere toeslag afgesproken. Dat kan een extra compensatie in tijd zijn, zodat de werkweek gemiddeld veel korter wordt. Dat kan ook een toeslag in geld zijn; soms heet dat onregelmatigheidstoeslag. Combinaties van beide komen ook voor.

Als je in nachtdienst moet werken, kijk dan altijd in je cao!

Toeslag voor avonddiensten

Ook kan er in de cao een toeslag opgenomen zijn voor werk in de avonduren. Bijvoorbeeld na 19.00 uur, of voor de koopavond. Dit soort toeslagen zijn meestal wat lager dan die voor de echte nachtdiensten. Niet alle werkgevers betalen zo’n toeslag automatisch. Kijk dus goed in de cao en check je salarisstrook als je ’s avonds hebt gewerkt en er een toeslag geldt.

Een paar voorbeelden: de KPN kent een toeslag voor het regelmatig werken op ongebruikelijke tijdstippen. Die liggen bij de KPN op werkdagen voor 7.00 uur en na 19.00 uur. Tussen 22.00 en 6.00 uur is de toeslag hoger. Dat geldt ook voor de zaterdag. Werken op zondag betekent 90% extra en bij een 24-uursdienst of volcontinu rooster 94%.

In de ziekenhuizen gaat de vergoeding voor een onregelmatige dienst pas in na 20.00 uur. De zondagdienst levert een toeslag van 60 procent op.

Piketdienst of bereikbaarheidsdienst

Er zijn veel woorden voor: piketdienst, pieperdienst, wachtdienst of het dure consignatiedienst.  Het komt er altijd op neer dat je beschikbaar moet zijn om te werken als de nood aan de man komt. Je wordt opgetrommeld, bijvoorbeeld in het weekend of op een feestdag. De vergoeding voor dit soort diensten moet in de cao zijn afgesproken of anders op bedrijfsniveau met de vakbondsvertegenwoordiger, de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging.

Bij installatiebedrijven staat de vergoeding voor de gewerkte uren tijdens de consignatie bijvoorbeeld in de cao (ze worden betaald als overuren, met hogere percentages voor zaterdagen en zon- en feestdagen). Daarnaast schrijft de cao voor dat de werkgever afspraken moet maken met de medezeggenschap over de vergoeding voor het bereikbaar zijn en de reis- en telefoonkosten.

  • In de Arbeidstijdenwet staan speciale voorschriften voor consignatie

Aanwezigheidsdienst

Een speciale vorm is een dienst waar je op de werkplek aanwezig moet zijn om in actie te komen als dat nodig is. Denk bijvoorbeeld aan de brandweer. Aanwezigheidsdiensten zijn alleen toegestaan als daarover collectieve afspraken tussen vakbonden en werkgevers zijn gemaakt. Meer informatie vind je bij Rijksoverheid.nl.

De Ziekenhuiscao kent bijvoorbeeld een apart hoofdstuk over bereikbaarheids-, aanwezigheids- en consignatiedienst. Daarin staat zowel een vergoeding in tijd voor de uren dat de werknemer bereikbaar of aanwezig moet zijn als een vergoeding in geld voor de uren dat er daadwerkelijk wordt gewerkt tijdens zulke diensten. Beide vergoedingen zijn hoger voor ongebruikelijke uren, voor het weekend en voor feestdagen.

Onregelmatig werk en je gezondheid

Uit onderzoek is gebleken dat het werken in ploegendiensten of andere vormen van onregelmatig werk risico’s met zich meebrengt. Niet alleen is de kans op het maken van fouten groter dan bij ‘gewoon werk’, maar je loopt ook gezondheidsrisico’s, al is de een daarvoor wat gevoeliger dan de ander. Door gezond te roosteren kunnen die risico’s worden beperkt. Omdat oudere werknemers vaak een langere hersteltijd hebben, staat vaak in de cao dat zij alleen op basis van vrijwilligheid 's nachts ingeroosterd mogen worden.

Check ook het FNV-rapport Licht op de Nacht en tips voor jou en je collega’s om nachtarbeid minder belastend te maken.

Vergelijk je salaris

 
Loading...