Wat is seksuele intimidatie?

Deze pagina is voor het laatst bijgewerkt op: 09-08-2023

Wat is seksuele intimidatie?

Seksuele intimidatie wordt gedefinieerd als onwelkome en ongewenste seksuele toenadering, vragen om seksuele gunsten en ander ongewenst verbaal of lichamelijk contact. Het is een specifieke vorm van grensoverschrijdend gedrag.

Seksuele intimidatie kan verschillende vormen aannemen, van lichamelijk geweld tot meer subtiele vormen van dwang, zoals iemand tot iets overhalen wat die persoon niet wil. Het kan zich structureel voordoen. Denk daarbij aan seksueel getinte 'grapjes', opmerkingen over uiterlijk, grof taalgebruik, keer op keer (ongewenste) uitnodigingen om mee uit te gaan, of ongewenst flirtgedrag met een seksuele lading. Het kan ook eenmalig zijn: van een ongepaste aanraking tot aan aanranding of verkrachting.

Gaat het altijd over iemands geslacht of seksuele geaardheid?

Ja. Seksuele intimidatie is grensoverschrijdend gedrag dat direct betrekking heeft op het geslacht of de seksuele geaardheid van de persoon die wordt geïntimideerd. Daarom wordt het opgevat als discriminatie. Als het op het werk plaatsvindt, wordt het gezien als een vorm van (ongewenste) psychosociale arbeidsbelasting. Seksuele intimidatie overkomt vooral vrouwen. Maar ook (homoseksuele) mannen, trans personen en anderen die van de heteroseksuele norm afwijken, zijn in verhouding vaker het slachtoffer.

Is het maar een grapje, of …?

Er zijn mensen die zeggen dat seksueel getinte opmerkingen maar grapjes zijn, dat je er niets achter moet zoeken en dat je er maar tegen moet kunnen. Maar zo'n grapje kan het begin zijn van een glijdende schaal. Het kan uitlopen op steeds meer als vervelend ervaren uitingen en ontaarden in aanranding of verkrachting. Seksuele intimidatie is in principe wel strafbaar als discriminatie, maar het opleggen van sancties via het arbeidsrecht vindt vaker plaats dan vervolging via het strafrecht. Aanranding en verkrachting zijn wel als misdrijf opgenomen in het Wetboek van Strafrecht.

"Mag er dan niks meer?" Met zo'n uitspraak wordt de ernst van seksuele intimidatie ontkend. Flirtgedrag met wederzijds goedvinden is echt niet verboden. Maar bij seksuele intimidatie gaat het altijd om gedrag dat als onwelkom wordt ervaren, waarbij omgangs- en fatsoensnormen worden geschonden. Door seksuele intimidatie kan iemand zich als persoon belaagd of bedreigd voelen. Dat kan in sommige gevallen lichamelijk en emotioneel gevaar opleveren en bij ernstige vormen tot een trauma leiden.

Gaat seksuele intimidatie over macht?

Een onderzoek van de ILO (Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties) zegt hierover: "Seksuele intimidatie is onlosmakelijk verbonden met macht en doet zich vaak voor in samenlevingen waarin vrouwen worden gezien als seksobjecten en tweederangs burgers." Een veelvoorkomend voorbeeld is dat vrouwen een baan, promotie of loonsverhoging krijgen in ruil voor seksuele gunsten. Met name stagiairs, jongeren, werknemers met tijdelijke arbeidscontracten en inleenpersoneel lopen meer risico. Zij hebben meer onzekerheid over hun baan, hun toekomst en hun inkomen.

Daders hebben vaak vaste contracten, zitten op hogere posities en hebben daardoor meer macht. In de sportwereld en in de cultuur- en mediasector zijn er inmiddels heel wat voorbeelden. Het krijgen van een contract of opdracht wordt dan in het vooruitzicht gesteld door machtige mannen. Zoals blijkt uit recente schandalen bij The Voice of Holland, andere tv-programma's en in de sportsector, spelen machtsverhoudingen hierbij een rol.

Wat valt onder seksuele intimidatie?

De juridische definitie van seksuele intimidatie kan verschillen per land en rechtssysteem. In het algemeen vallen de volgende vormen en gedragingen eronder: - seksueel getinte of schuine moppen - stoere verhalen over het eigen seksleven - het tonen of verspreiden van seksuele plaatjes - brieven, berichtjes, e-mails, telefoontjes of ander materiaal van seksuele aard - seksueel getint commentaar op uiterlijk, lichaamskenmerken of kleding - nafluiten of sissen - seksueel geladen geluiden of gebaren, zoals zuigen, wenken of paarbewegingen - (in)directe dreigementen of omkoperij om iemand tot seksuele diensten over te halen - bij herhaling een ander mee uit vragen of suggereren om seks te hebben - iemand uitmaken voor teef, hoer, homo, slet of iets soortgelijks - intimiderend staren (bijvoorbeeld naar borsten of billen, ook bij een man) - ongewenste vragen over iemands seksleven - ongewenste aanrakingen, omhelzingen, kussen of tegen iemand oprijen - iemand stalken - zichzelf openlijk seksueel betasten - seksuele aanranding - molesteren - verkrachting - Recente fenomenen zijn het ongevraagd sturen van dickpics (foto's van een penis), het verspreiden van naaktfoto's, seksfilmpjes en het sturen van seksueel getinte appjes of e-mails.

Waar doet seksuele intimidatie zich voor?

Seksuele intimidatie doet zich overal voor: op het werk, op school en de universiteit, op straat, in winkels, in uitgaansgelegenheden, in het openbaar vervoer, op een vliegveld, zelfs thuis. In essentie gaat het om elke onwelkome seksuele toenadering, waar die ook maar plaatsvindt. Dat kan dus ook op werkgerelateerde sociale gelegenheden zijn, zoals personeelsuitjes, teambuildingsactiviteiten of vrijdagmiddagborrels. Maar ook bij introductiebijeenkomsten bij studentenverenigingen. Denk bijvoorbeeld aan 'slutshaming' van vrouwelijke medestudenten.

Zijn het alleen maar mannen die vrouwen intimideren?

Nee. Vrouwen kunnen mannen seksueel intimideren, mannen andere mannen en vrouwen andere vrouwen. Intimiderend gedrag is niet voorbehouden aan mannen alleen, maar daders zijn wel veel vaker man dan vrouw. Seksueel intimiderend gedrag kan komen van werkgevers, leidinggevenden, collega's op het werk, klanten, vreemden, familieleden, zogenaamde 'vrienden', een groep, of van een functionaris tijdens een sollicitatiegesprek. Er bestaat geen 'blauwdruk' of model voor. Seksuele intimidatie komt in allerlei situaties voor en er zijn veel verschillende types die zich eraan schuldig maken. Vaak speelt seksuele intimidatie zich af in de context van ongelijke machtsverhoudingen. Mensen die meer macht hebben, of zich machtiger voelen, zijn vaker degene die intimideren. Slachtoffers verkeren vaker in een afhankelijke positie.

Wie is verantwoordelijk?

In de eerste plaats zijn de daders verantwoordelijk. Vaak spelen ook omstanders en collega's die toekijken een negatieve rol. Door weg te kijken of zelfs het gedrag toe te juichen, kunnen zij een cruciale wending geven aan de situatie.

Daarnaast zijn de werkgever, de directie of het bestuur van de organisatie verantwoordelijk voor het bieden van een veilige (werk)omgeving. Daarin mag geen plek zijn voor seksuele intimidatie. Ook moet worden opgetreden als het wel voorkomt.

Arbo-verplichtingen van de werkgever

De Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) verplicht de werkgever te zorgen voor arbeidsomstandigheden waarin onder andere seksuele intimidatie wordt voorkomen. In de eveneens verplichte Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) dienen de risico’s op dit terrein geïnventariseerd te worden. Op basis van de RI&E moet er een plan van aanpak worden opgesteld voor het creëren van een sociaal veilige werkomgeving. Dit draait niet alleen om veiligheid voor medewerkers, maar ook voor klanten, cliënten en patiënten. Gedragscodes, vertrouwenspersonen en klachtenregelingen zijn veel gebruikte instrumenten om beleid omtrent seksuele intimidatie handen en voeten te geven.

Slaagt de werkgever er niet in om een veilige werkomgeving te bieden en neemt een werknemer om die reden ontslag, dan kan de werkgever naast de gewone ontslagvergoeding worden veroordeeld tot een schadevergoeding en soms zelfs een aanvullende, 'billijke' vergoeding. Een seksueel geïntimideerde werknemer mag zelfs met onmiddellijke ingang ontslag nemen als de voortzetting van het dienstverband ernstig risico zou opleveren voor leven en welzijn, gezondheid, moraal en goede naam. Een werkloosheidsuitkering mag in deze gevallen niet geweigerd worden.

Een werkgever mag ook optreden tegen daders of plegers. Zo kan de werkgever een werknemer schorsen of zelfs op staande voet ontslaan indien deze ernstig intimiderend gedrag vertoont. Maar ook hier gelden regels van goed werkgeverschap. Er moet in ieder geval sprake zijn van hoor en wederhoor en eventueel onafhankelijk onderzoek worden gedaan. In rechtszaken wordt vaak verwezen naar het beleid rond seksuele intimidatie dat bij de werkgever geldt: gedragscodes, integriteitsbeleid, klachtenregelingen en dergelijke.

Meer informatie

Zo heeft de rechter geoordeeld in een aantal zaken over seksuele intimidatie op het werk. Wil je concrete handvatten voor het aanpakken van seksuele intimidatie op jouw werk? Bekijk dan de Wegwijzer Seksuele Intimidatie. Deze heeft onderzoeksorganisatie TNO opgesteld in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

 
Loading...