Seksuele intimidatie op het werk

Deze pagina is voor het laatst bijgewerkt op: 09-08-2023

Wat is seksuele intimidatie op het werk?

Seksuele intimidatie kan zich op elke werkplek voordoen: in fabrieken, winkels, banken, de zorg, in het openbaar vervoer en ook op scholen en universiteiten. Het maakt niet uit wie zich eraan schuldig maakt: de hoogste baas, een manager, een teamleider, een collega, of een klant, opdrachtgever, aannemer of (ver)koper. Als het gedrag als bedreigend wordt ervaren of het werk verstoort, wordt het beschouwd als onwettige seksuele intimidatie.

Seksuele intimidatie op het werk verschilt van seksuele intimidatie in het algemeen omdat het plaatsvindt in de context waarin iemand diens brood verdient. Dat schept extra afhankelijkheid. Vaak is seksuele intimidatie een vorm van machtsuitoefening. Het kan zich voordoen op elk moment in een loopbaan: bij de sollicitatie en aanstelling, maar ook als iemand wordt voorgedragen voor promotie. Mensen met een tijdelijk contract, een andere culturele achtergrond, seksuele identiteit of geloof, stagiairs, jongeren en freelancers lopen een groter risico op seksuele intimidatie dan collega's met een vaste aanstelling omdat ze (als minderheid) in een meer kwetsbare of afhankelijke positie verkeren.

Seksuele intimidatie kan bestaan uit toespelingen of voorstellen, zoals hoger geplaatsten die seksuele gunsten vragen van lager geplaatsten. Het kan er ook uit bestaan dat vrouwelijke werknemers zich bedreigd voelen in hun baanzekerheid of hun positie als gevolg van die seksuele toespelingen. Of uit een vrouwonvriendelijke werksfeer door seksistische grappen en opmerkingen te maken, of seksistische dan wel pornografische plaatjes op te hangen. Pesten van seksuele minderheden, bijvoorbeeld door onvrijwillige 'outing' is ook een vorm van seksuele intimidatie.

Seksuele intimidatie op het werk kan de slachtoffers ook in economische zin raken. Dat kan omdat ze zich bedreigd voelen in hun kansen om een goed inkomen te verwerven of hun werk naar behoren uit te voeren. Ook kunnen ze zich beperkt voelen in hun loopbaanmogelijkheden of andere manieren om zich in hun werk te ontplooien. De chronische stress die aanhoudende seksuele intimidatie meebrengt kan uiteindelijk leiden tot een inkomensval vanwege arbeidsongeschiktheid. Als er geen halt aan wordt toegeroepen, kan seksuele intimidatie op het werk ontaarden in gewelddadig gedrag en andere seksuele misdaden.

Is seksuele intimidatie een schending van mensenrechten?

Ja, geweld op het werk is een schending van mensenrechten, net zo goed als seksegerelateerd geweld. Seksuele intimidatie wordt beschouwd als een schending van de mensenrechten, ongeacht de sekse van het slachtoffer. Daarom moet die worden aangepakt bij de wortels. Hoe dat moet gebeuren, kan per regio, cultuur en samenleving verschillend uitpakken.

Wie kan slachtoffer worden van seksuele intimidatie op het werk?

Alle werknemers en werkgevers, los van geslacht of positie, kunnen het slachtoffer worden. Niettemin zijn vrouwen in het algemeen kwetsbaarder omdat ze vaker laagbetaald, laag ingeschaald, tijdelijk of minder prestigieus werk doen, in vergelijking met mannen. Maar ook vrouwen in hogere posities kunnen slachtoffer worden van seksuele intimidatie.

Seksuele intimidatie kan ook zelfstandigen treffen, bijvoorbeeld als slachtoffer van een klant of een leverancier.

Wie kan zich schuldig maken aan seksuele intimidatie op het werk?

Alle werknemers en werkgevers, los van geslacht of positie, kunnen er zich schuldig aan maken, niemand uitgezonderd. Dus: bazen, chefs, collega's, klanten, leveranciers, medereizigers, patiënten, leerlingen, aannemers, personeelsfunctionarissen en noem maar op.

Seksuele intimidatie op het werk kan zich dus overal voordoen, maar in sommige sectoren zijn de risico's groter, bijvoorbeeld bij:

  • mannensectoren (bijvoorbeeld leger, politie, bouw), waar 'andere' werkenden afwijken van de 'mannelijke norm';
  • Banen die worden geassocieerd met dienstbaarheid (bijvoorbeeld verpleging, massagetherapie, horeca);
  • Eenzaam werk (bijvoorbeeld inwonende huishoudelijke werkers).

Waarom laten vrouwen soms na om seksuele intimidatie te rapporteren?

Vrouwen kunnen om uiteenlopende redenen zwijgen over door hen ervaren seksuele intimidatie. Dat kan zijn omdat ze voor hun baan vrezen, bang zijn dat ze worden gestigmatiseerd, dat ze niet zullen worden geloofd en gesteund door chefs of collega's. Angst voor gewelddadige of andere repercussie door de pleger van de intimidatie als ze het incident aangeven kan ook een rol spelen. Of de angst om een formeel onderzoek te moeten doorstaan terwijl de werkgever daar niet sympathiek tegenover staat.

Soms doen vrouwen er maar het zwijgen toe omdat ze denken 'dat iedereen het toch al weet' of dat er toch niks tegen wordt gedaan. Ze hebben geen vertrouwen in de organisatie, zelfs niet als die op het punt van seksuele intimidatie beleid heeft en (klachten)procedures kent.

Ook bestaat de angst om niet serieus te worden genomen, of om de schuld te krijgen. Seksuele intimidatie wordt soms ook achteloos weggewimpeld als 'natuurlijk' gedrag van mannen, geprikkeld door seksuele aantrekkingskracht ('zo zijn mannen nu eenmaal'). Soms ook wordt het slachtoffer verantwoordelijk gemaakt: er wordt dan verwezen naar haar vermeend uitdagend gedrag of kledij ('ze vroeg er om').

Seksuele intimidatie van vrouwen door mannen wordt soms ook gerechtvaardigd als vrouwen op posities werken die traditioneel aan mannen waren voorbehouden ('dit is mannenwerk, vrouwen horen hier niet').

In al deze gevallen kunnen vrouwen afzien van het rapporteren van seksuele intimidatie. Vaak zullen ze door een andere baan te zoeken proberen de seksuele intimidatie achter zich te laten.

Meer informatie

Wil je concrete handvatten voor het aanpakken van seksuele intimidatie op jouw werk? Bekijk dan de Wegwijzer Seksuele Intimidatie. Deze heeft onderzoeksorganisatie TNO opgesteld in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

 
Loading...