Bestrijden en vooral voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag en van seksuele intimidatie wordt steeds meer in de context van de cultuur op het werk of in de organisatie geplaatst. Seksuele intimidatie van werknemers staat namelijk meestal niet op zich. Meer dan eens is er ook sprake van andere vormen van grensoverschrijdend gedrag.
Voorheen lag het accent voornamelijk op het ontwikkelen van beleid en instrumenten om slachtoffers van seksuele intimidatie te ondersteunen, zoals vertrouwenspersonen, klachtencommissies en klachtenregelingen. Eigenlijk vanuit een impliciete vooronderstelling dat het slechts om incidenten zou gaan – zie ook de definitie van seksuele intimidatie. Sinds een paar jaar geleden #MeToo uit de Verenigde Staten naar Europa oversloeg, groeit ook in Nederland het besef dat het om een breder en vaker voorkomend fenomeen gaat in (arbeids-) organisaties. Dat fenomeen kan pas uitgebannen worden met een cultuuromslag, in de organisatie en in de maatschappij.
Ondertussen blijven instrumenten om slachtoffers te ondersteunen nodig: te veel (werk)organisaties beschikken bijvoorbeeld niet over vertrouwenspersonen. Als ze wel, op papier, beschikbaar zijn is toegankelijkheid en onafhankelijkheid niet altijd voldoende geborgd.
Recente ontwikkelingen
Na een aantal geruchtmakende #MeToo-schandalen in bepaalde sectoren (zoals cultuur en media, universiteiten en sportorganisaties), besloot het kabinet een regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld aan te stellen voor drie jaar. Mariëtte Hamer begon in april 2022 en wordt ondersteund door een bureau met 11 medewerkers. Opdracht is enerzijds gevraagd en ongevraagd advies te geven over de aanpak van grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Anderzijds moet ze een boegbeeld zijn van het maatschappelijk gesprek dat moet kleiden tot een cultuurverandering.
Begin januari 2023 publiceerden de ministers Dijkgraaf voor Emancipatie en Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, mede namens de Ministers van Justitie en Veiligheid en van Volksgezondheid een Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. “Elkaars wensen en grenzen herkennen, erkennen en respecteren” is de titel. Daarin staat onder meer het voornemen om Verdrag 190 van de Internationale Arbeidsorganisatie te bekrachtigen, over uitbannen van geweld en intimidatie op de werkvloer. Verdrag 190 betreft maatregelen op verschillende terreinen: preventie en bescherming, handhaving en genoegdoening, en advies en scholing. Voorafgaande aan de ratificatie moet wetgeving worden gewijzigd. Medio 2023 zal hier een wetsvoorstel voor worden ingediend.
De Stichting van de Arbeid, het overleg orgaan van vakbonden en werkgeversorganisaties, is in 2022 al begonnen met het ontwikkelen van een specifieke aanpak door (arbeids-)organisaties.
Een initiatief wetsvoorstel van GroenLinks om het hebben van vertrouwenspersonen verplicht te stellen is op hoofdlijnen door het kabinet omarmd. Voor kleinere bedrijven geldt een geleidelijke invoering. Plenaire behandeling in de Tweede Kamer zal nog voor het zomerreces afgerond zijn.
Verlies van baan?
Slachtoffers van seksuele intimidatie zoeken soms liever zelf een andere baan om uit de onveilige situatie te komen dan dat ze een formele klacht indienen, als er al een klachtenregeling bestaat. Ze kunnen via de rechter een schadevergoeding eisen van de werkgever die geen veilige werkomgeving verschafte. Dat gebeurt niet vaak, omdat er geen garantie op succes is en de psychische belasting voortduurt.
Werkgevers kunnen daders schorsen of zelfs op staande voet ontslaan bij grote vergrijpen. Maar ook ten aanzien van vermeende daders geldt dat de werkgever zich aan het arbeidsrecht dient te houden en proportioneel dient te handelen. Zoals onderzoek doen, hoor en wederhoor, eerst waarschuwen en dergelijke.
Zo heeft de rechter geoordeeld in een aantal zaken over seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Meer informatie: