Alle vooroordelen rond oudere werknemers kun je voortaan tackelen. De wetenschap staat je bij. De beeldvorming over ouderen is ronduit negatief, maar de werkelijkheid veel rooskleuriger. TNO Arbeid ploos het helemaal uit. En dat resulteert in een welverdiende peptalk
Wat denken je collega's over jou?
Er zijn heel wat onderzoeken gedaan naar het beeld dat werknemers hebben over hun collega's op leeftijd. Geen enkel onderzoek leverde een positief beeld op. Wat denken jouw collega's over je wanneer je boven de 50 bent?
- Je meldt je vaker ziek,
- promotie naar een creatieve, innovatieve functie is niet echt vanzelfsprekend,
- je bent langzamer van begrip,
- je bent minder efficiënt.
Hebben je collega's gelijk?
Klopt het beeld van de sukkelende 50 plusser? Nee, blijkt uit het onderzoek dat TNO Arbeid verrichte. Maar vooroordelen zijn hardnekkig. En daarvan ondervind je de gevolgen. Vooral in sollicitatiegesprekken blijkt dat er al rekening mee gehouden wordt dat je vast vaak ziek zult zijn. Ook de aandacht voor functioneringsgesprekken neemt af wanneer je ouder bent.
Een trend: Ageism
Als het nou het enige is, dat ze denken dat je lichamelijk minder kan presteren; tja, laat ze maar denken zou je zeggen. Maar de onuitgesproken opvattingen gaan véél verder. Er is ook een naam voor: Ageism, huidige opvattingen over ouderen zoals dat ze van weinig waarde zijn, een maatschappelijke last, niet in staat voor zichzelf te zorgen, traag zijn in het accepteren van verandering, doof, dom, kinderachtig en te aardig.
Wat vind je eigenlijk van jezelf?
Gek genoeg blijkt dat oudere werknemers zich aan 'zelfstereotypering' schuldig maken. Ze denken niet in de laatste plaats zelf dat ze op een goed moment lichamelijk niet meer mee kunnen en dus idealiseren ze het vervroegde pensioen. Een citaat: Oudere werknemers gaan zich gedragen naar de heersende beelden, nemen een afwachtende houding aan en hebben als gevolg daarvan minder vertrouwen in hun eigen mogelijkheden om door te groeien en te blijven presteren.
Vroeger was alles beter
Klopt. Vroeger was de beeldvorming over de waarde van ouderen positiever. Vandaag de dag staat alles wat 'jong' en 'nieuw' is, in hoog aanzien.
De feiten
En dan nu de echte, keiharde waarheid over oudere werknemer:
- Ze melden zich mínder vaak ziek dan jongeren. Ouderen zijn opmerkelijk vaak nulverzuimers. Maar als ze ziek zijn, dan is er ook wel iets aan de hand. Ze doen niet aan baaldagen, dus hun gemiddelde ziekteduur is langer.
- Het verzuim bij ouderen neemt vanaf 55 jaar af!
- Mensen blijken lichamelijke beperkingen opvallend goed te kunnen compenseren (denk aan de leesbril).
- Ouderen hebben slimmere werkstrategieën dan jongeren.
- Niet iedereen veroudert even snel.
- Leefstijl verklaart vaker een slechte gezondheid dan leeftijd.
- Werkfactoren spelen een belangrijke rol: een 30 jarige die 15 jaar gras maait loopt meer risico op fysieke klachten dan een 50-jarige die net begint.
- Lichamelijke gezondheid heeft niet of nauwelijks invloed op prestaties. Dankzij technologische ontwikkelingen en automatisering zijn er veel minder fysiek zware beroepen dan vroeger.
- Veel werk is aan te passen aan eventueel lichamelijke beperkingen van ouderen.
- De meeste ouderen blijven tot op hoge leeftijd gezond (dat ouderen er gemiddeld lichamelijk op achteruitgaan is toe te schrijven aan slechts een kleine groep die sterk achteruitgaat).
Compensatie
Oké, sommige dingen worden minder. Je fluïde vermogens bijvoorbeeld gaan achteruit. Dat wil zeggen dat je minder snel analytisch kunt denken en problemen kunt oplossen. Maar dat wordt tegelijkertijd gecompenseerd door een toename van je zogeheten gekristalliseerde vermogens. Dat wil zeggen dat je met het ouder worden meer kennis en ervaring opdoet.
Jong geleerd, oud gedaan
Ouderen blijken niet slechter te leren dan jongeren, maar wel anders. Ouderen hebben meer moeite met abstracte, contextloze kennis en met klassikaal onderwijs. Ouderen kunnen daarom het beste leren via praktische ervaring die nauw aansluit bij hun dagelijkse werkzaamheden.
Excelleren op leeftijd
Psychische problemen blijken meer bij jongeren voor te komen dan bij ouderen. En dat zijn geen geringe verschillen: 19 procent van de jongeren tot 25 jaar heeft één of meer psychische klachten tegenover 10 procent van de mensen van 65-74 jaar. Sommige ouderen blijven uitstekende cognitieve prestaties halen, soms zelfs beter dan die van de gemiddelde 20-jarige. Dat komt misschien wel doordat intelligentie en opleiding erg bepalend zijn voor cognitieve vermogens, niet alleen leeftijd.
Plezier in het werk houden
Bedrijven gaan niet allemaal slim om met hun verouderende personeelsbestand. Veel bedrijven ontzien hun oudere werknemers door ze te vervroegd te laten uittreden of/en door hen meer vakantiedagen te geven. Maar er kan beter een cultuuromslag plaatsvinden met leeftijdsbewust personeelsbeleid en arbo-beleid waarbij er aandacht is voor de veranderende capaciteiten en behoeften van werknemers in iedere leeftijdsgroep. Praktijkvoorbeelden laten zien dat ouderen dan graag een aantal jaren langer aan het werk blijven. Omdat ze waardering krijgen en er plezier in hebben.
(Bron: A.Nauta e.a., De mythe doorbroken. Gezondheid en inzetbaarheid oudere werknemers. TNO Arbeid 2004)