Alles over prestatiebeloning, provisie, bonus, flexibele beloning, winstdeling

Onderzoek naar flexloon juni 2008  

Bij prestatiebeloning hangt de jaarlijkse loonstijging of jaarlijkse bonus af van jouw prestatie of die van je afdeling. Die prestatie moet meetbaar zijn.

Prestatiebeloning wordt ook wel resultaatafhankelijke beloning of flexibele beloning genoemd. Als het resultaat van het hele bedrijf of de hele organisatie telt, dan heet het winstdeling.

Wat betekent prestatiebeloning voor mijn salaris?

Dat varieert, afhankelijk van het systeem waarvoor gekozen is. Bij individuele prestatiebeloning betekent het meestal dat je bij 'uitstekend' functioneren een bonus krijgt bovenop de normale jaarlijkse loonsverhoging. Functioneer je gewoon 'goed', dan krijg je alleen je de normale jaarlijkse loonsverhoging. En functioneer je onder de maat, dan blijf je op nul.
Hierop zijn allerlei variaties mogelijk. Zo kan het ook zijn dat werknemers altijd hun normale loonsverhoging krijgen, maar bij uitstekend functioneren een bonus verdienen. Soms kun je 'cadeautjes' verdienen, zoals congresbezoek of studietijd.
Het kan ook gaan om groepsprestaties, dan krijgt het hele team de bonus. Maar dat kan ook weer gebonden zijn aan individuele prestaties, bijvoorbeeld als elk lid van een team minimaal 'goed' moet presteren.

Hoe wordt mijn prestatie beoordeeld?

Meestal is het zo geregeld dat je directe leidinggevende de beoordeling uitvoert. Wat je moet presteren, en hoe en door wie je prestatie wordt beoordeeld, heeft je leidinggevende van tevoren met je vastgesteld. Je spreekt bijvoorbeeld tijdens een functioneringsgesprek af dat je een project binnen een bepaalde tijd gaat afronden. Het kan ook gaan om financiële resultaten van de afdeling, bijvoorbeeld om hoeveel klanten jullie hebben binnengehaald. Soms gaat het om de inhoud je werk: dan wordt beoordeeld of je je werk goed hebt gedaan.

Wat moet doen als ik het niet eens ben met de beoordeling van mijn prestatie?

Als binnen je bedrijf goede afspraken over prestatiebeloning zijn gemaakt, dan is er een procedure opgesteld die je kunt volgen als je het niet eens bent met de beoordeling. Meestal moet je eerst je leidinggevende op de hoogte stellen. Daarna wordt je klacht beoordeeld door een onafhankelijke commissie.
Is er niet zo'n procedure, dan kun je als vakbondslid terecht bij je bond. Als het nodig is, krijg je daar ook juridische hulp. 

Hoe komen afspraken over (de invoering van) prestatiebeloning tot stand?

Dat gebeurt meestal in overleg tussen werkgever, vakbond en soms ook de ondernemingsraad. Een werkgever mag niet prestatiebeloning invoeren zonder instemming van de ondernemingsraad. Dat geeft de OR ruimte om voorwaarden te stellen. Werkgever, vakbonden en/of ondernemingsraad bekijken samen of het bedrijf geschikt is voor de invoering van prestatiebeloning. Niet elk bedrijf of elke functie leent zich er namelijk zich voor.
Vervolgens wordt gekeken naar de inhoud van een functie en de beloning: wanneer vervult een werknemer zijn functie 'uitstekend' en heeft hij recht op een bonus? Wanneer presteert hij onder de maat en wanneer voldoende? Daar worden objectieve criteria voor gemaakt. De beoordelingsprocedure wordt afgesproken. En er moet een onafhankelijke commissie komen bij wie een werknemer terecht kan als hij het niet eens is met de beoordeling.

Welke systemen van prestatiebeloning zijn er?

Er bestaan veel verschillende systemen van prestatiebeloning:

  • In de meeste varianten worden prestaties beoordeeld aan hand van kwantitatieve aspecten zoals productie, efficiency en omzet, en kwalitatieve aspecten zoals veiligheid en netheid.
  • Het kan gaan om prestatiebeloning per werknemer, per groep of afdeling, of per organisatie. Dat kan ook door elkaar in één bedrijf worden gebruikt.
  • Ook kan de ontwikkeling of inzetbaarheid ('employability') van een werknemer meetellen. Dan gaat het er bijvoorbeeld om of je een opleiding of training hebt gevolgd waardoor je kennis is toegenomen of waardoor je ook voor ander werk inzetbaar bent.

Waaraan herken ik een goed systeem van prestatiebeloning?

In een goed systeem moet de werkgever in de eerste plaats ervoor zorgen dat je weet aan welke criteria je moet voldoen om een beoordeling 'uitstekend' te krijgen aan het eind van het jaar. Meestal is het taak van je directe leidinggevende om je hierover te informeren. Ook moeten er tussentijds een evaluatie plaatsvinden zodat je niet voor een volslagen verrassing komt te staan als je een negatieve beoordeling krijgt. En je leidinggevende moet je beoordelen aan de hand van objectieve criteria.

Wanneer is een systeem van prestatiebeloning niet goed?

Prestatiebeloning vraagt om een zorgvuldige beoordeling. Een systeem is niet goed als:

  • onduidelijke of oneerlijke beoordelingscriteria worden gehanteerd
  • alle functies worden beoordeeld aan hand van dezelfde criteria
  • een mogelijkheid ontbreekt om te protesteren als je het niet eens bent met een beoordeling

Waarom bestaat er prestatiebeloning?

Met behulp van prestatiebeloning willen werkgevers hun werknemers in een gewenste richting te sturen. Ze zetten een bonus op een gewenst resultaat of gewenst gedrag.

Wat zijn de voordelen van prestatiebeloning?

Het voordeel is dat werkgever en werknemer regelmatig met elkaar praten over de inhoud en het doel van het werk en het functioneren van de werknemer. Dat bevordert de ontwikkeling van het bedrijf én van de werknemer. Een ander voordeel is dat de werknemer een bonus krijgt als hij of zij goed presteert. Dat kan een stimulans zijn.

Heeft prestatiebeloning ook nadelen?

Jazeker. Als de beoordeling van een individuele werknemer niet zorgvuldig gebeurt, kan dat leiden tot willekeur. In dat geval hangt je bonus er bijvoorbeeld van af of je vriendjes met de baas bent. Dat leidt tot onzekerheid over je inkomen.
Ook kan prestatiebeloning kan leiden tot een 'opjaagbeleid' met te hoge werkdruk en concurrentie tussen collega's onderling.

Ook bonus tijdens zwangerschapsverlof?

Wanneer je met zwangerschapsverlof bent geweest heb je, afhankelijk van de vormgeving van je bonus, recht om mee te delen in de bonus. Dat recht vloeit voort uit de Nederlandse en Europese gelijke behandelingswetgeving. Even goed in de gaten houden dus en aan de bel trekken als je de bonus toch niet krijgt. Het zou niet de eerste keer zijn dat werkgevers toch niet goed op de hoogte zijn van dit soort bepalingen. 
Anders ligt het als het gaat om uitbetaling van de bonus tijdens het zwangerschap- en bevallingsverlof. Dan geniet je geen loon, maar een (zwangerschap- en bevallings-)uitkering. De Commissie Gelijke behandeling heeft in 2011 in een aantal oordelen uitgesproken dat in die gevallen de werkgever niet discrimineert als er over de verlofperiode geen bonus wordt uitbetaald. Hoe dan ook mag een zwangere of pas bevallen werknemer niet slechter behandeld worden dan een zieke werknemer.

Krijg je vakantiegeld over je provisie?

Dat is afhankelijk van de manier waarop de provisie is afgesproken in je arbeidsovereenkomst of CAO. Vergelijk het bijvoorbeeld met een overwerktoeslag, winstdeling of dertiende maand: daar wordt geen vakantiegeld noch vakantie-uren over opgebouwd.

Wat is winstdeling?

Winstdeling is een vorm van flexibele beloning. Het is een manier om personeel extra te belonen voor de inzet. Het gaat om de prestatie van de werknemers samen, niet om prestaties van afzonderlijke werknemers. De hoogte van de winstdeling verschilt elk jaar en is afhankelijk van hoeveel winst er is gemaakt.

Werknemers in sectoren waar flexibel loon gebruikelijk is, willen meer vastigheid. Dit geldt voor het bank- en verzekeringswezen, de ICT/telecom en in de chemie. Maar in sectoren met relatief weinig flexloon willen werknemers juist wel wat vaker flexibel beloond worden. Vooral in de textiel-, kleding- en papierindustrie, landbouw en visserij, en in de detailhandel, waar flexloon voor minder dan de helft van de werknemers geldt.

Meer over het flexloononderzoek

 
Loading...