Binnen de sterk veranderlijke Europese arbeidsmarkten, waar zeer veel vraag is naar flexibiliteit, moet speciale aandacht worden besteed aan de meest kwetsbare werknemers in onzekere functies. Dat is de voornaamste aanbeveling van een deskundigenoverleg aan de Universiteit van Amsterdam bij de afsluiting van een tweejarig project over de loonkloof tussen mannen en vrouwen in de EU en innovatieve manieren om die te verkleinen.
Kwetsbare werknemers zijn vaker dan gemiddeld vrouw en/of behorend tot een etnische minderheid of migrantengroep, zo concludeerden de deskundigen. Het ontbreekt deze groepen aan loopbaanperspectief, werkzekerheid en betaalbare kinderopvang. Veel van hen vinden alleen tijdelijk, laaggeschoold werk via uitzendbureaus, met name in de detailhandel, de schoonmaak en de zorg. Zij behoren tot de laagst betaalde groep en als gevolg van de uitputtende arbeidstijden hebben ze maar weinig tijd om weer op krachten te komen, laat staan na hun werk een opleiding te volgen. Daarnaast worden ze geconfronteerd met een structurele loonkloof waardoor hun situatie geen zicht op verbetering biedt. Die loonkloof gaat verder dan een onderscheid tussen mannen en vrouwen, maar treft iedereen met een werkzaam leven zonder alternatieven, zo constateerden de deskundigen.
Ook kloof tussen mannen en vrouwen met betrekking tot secundaire arbeidsvoorwaarden
Onderdeel van het onderzoek door het projectteam was een ongeëvenaarde analyse van enquêtegegevens over secundaire arbeidsvoorwaarden. Deze gegevens zijn verzameld door middel van de permanente online enquête van de WageIndicator Foundation op nationale websites in alle deelnemende EU-lidstaten. Deze dataverzameling maakte diepgaande analyse mogelijk van onderwerpen als secundaire arbeidsvoorwaarden, toelagen, bezoldiging, vergoedingen, de facilitering van deelname aan kinderopvang- en pensioenregelingen en dergelijke. De nadruk lag bij deze analyse op geslacht: wordt de loonkloof tussen mannen en vrouwen in een land weerspiegeld in de secundaire arbeidsvoorwaarden die daar van kracht zijn? De algemene bevinding was dat de secundaire arbeidsvoorwaarden voor een groot deel de loonkloof tussen mannen en vrouwen binnen de arbeidsmarkten weerspiegelen. Er zijn echter uitzonderingen op deze regel. Met name in Slovenië en Polen hebben vrouwen de afgelopen decennia hun mannelijke collega’s ingehaald wat betreft aanvullende beloningen, zowel in financiële als in andere vorm.
Internationale best practices van bedrijven
Een van de door de deskundigen aangedragen oplossingen is het uitwisselen van bepalingen uit de door hen met de werkgevers onderhandelde cao’s door onderhandelaars van vakbonden uit heel Europa. De kruisbestuiving tussen best practices die daardoor zou ontstaan zou de vakbonden beter in staat stellen om de belangen van met name de meest kwetsbare groepen te behartigen. Een voorbeeld van een best practice is het opnemen van een bepaling in elke cao voor toezicht op de uitvoering van specifieke maatregelen met betrekking tot contracten, salarissen, promoties, informatie, professionele certificering en gedeelde verantwoordelijkheid voor kinderopvang. Binnen een aantal sectoren is een bepaling met betrekking tot dergelijk toezicht door vakbonden en HR-afdelingen al een beproefde best practice. Het definitieve rapport van het Gender Pay Gap-project bevat een lijst van bepalingen uit verschillende EU-lidstaten die als best practice gelden.
Database om het overnemen van beste bepalingen te faciliteren
WageIndicator – een van de deelnemers aan het project over de loonkloof tussen mannen en vrouwen, waarvan de voornaamste resultaten hier worden gepresenteerd – heeft de afgelopen jaren een cao-database opgezet en bijgehouden. Momenteel zijn daar geannoteerde – en daardoor gemakkelijk terug te vinden – bepalingen uit zo’n 700 cao’s uit een breed scala aan sectoren en landen in opgenomen. De database is via landelijke websites gratis toegankelijk en kan gemakkelijk worden geraadpleegd door onderhandelaars van zowel werkgevers- als werknemersorganisaties. De hierboven genoemde bepalingen en best practices zijn daar terug te vinden. WageIndicator streeft ernaar deze cao-database doorlopend uit te breiden, aan te vullen en verder uit te werken voor gratis gebruik voor alle belanghebbenden. WageIndicator nodigt alle betrokken partijen uit om hun cao’s aan deze database toe te voegen.
De deskundigengroep bestond uit vertegenwoordigers van de Universiteit van Amsterdam, WageIndicator, FNV, CCOO Servicios Spanje en MSZOZ Hongarije.
Link naar voorbeelden van beste bepalingen uit cao’s, met speciale aandacht voor vrouwen, de loonkloof tussen mannen en vrouwen en kinderopvang.
Wat is het WITA-Gender Pay Gap-project?
Met innovatieve tools tegen de loonkloof tussen mannen en vrouwen - WITA GPG (januari 2015 tot december 2016) heeft als voornaamste doel om een significante bijdrage te leveren aan het verkleinen van de langdurige loonkloof tussen mannen en vrouwen. WITA GPG wordt mogelijk gemaakt door de Europese Commissie PROGRESS program Action Grant nr. 4000004929. Een van de activiteiten is het vergelijken van de lonen van mannen en vrouwen op het niveau van beroepsgroepen en deze resultaten te publiceren via de nationale WageIndicator-websites in alle 28 EU-lidstaten en Turkije. Daarnaast worden alle resultaten verspreid door middel van persberichten.
Meer informatie over het WITA-project
Meer informatie over de loonkloof tussen mannen en vrouwen in Nederland vind je op Loonwijzer.nl