Zelfstandig werkzaam of toch niet?

Wanneer ben je terecht een zzp'er en wanneer zou je eigenlijk werknemer moeten zijn? De overheid heeft meermaals geprobeerd dit te reguleren, bijvoorbeeld met modelovereenkomsten en een webmodule.

Beoordeling arbeidsrelatie

Als zelfstandige ingehuurd worden, maar eigenlijk onder het gezag van de opdrachtgever vallen, mag niet. Zzp’ers werken voor eigen rekening en risico voor verschillende opdrachtgevers. Ze hebben weinig arbeidsbescherming en sociale zekerheid, maar wel fiscale voordelen en kunnen onderhandelen over hun tarief.

Werknemers zijn daarentegen verplicht verzekerd voor arbeidsongeschiktheid en werkloosheid. Ze vallen vaak onder een cao en in veel gevallen doen ze ook verplicht mee met pensioenopbouw. Werkgevers moeten hun werknemers arbeidsbescherming bieden en betalen voor de werknemersverzekeringen tegen werkloosheid en arbeidsongeschiktheid.

Kortom, voor werkgevers en werknemers en voor opdrachtgevers en zzp’ers zitten er verschillende prijskaartjes en rechten en plichten aan de arbeidsrelatie. Zomaar wat afspreken of kiezen wat de opdracht-/werkgever het beste uitkomst, mag dus niet. De wet stelt grenzen, met de bedoeling de zwakkere partij te beschermen.

Volgens het Burgerlijk Wetboek is er een arbeidsovereenkomst als er sprake is van arbeid, loon en gezag. Wettelijke bepalingen van werknemersverzekeringen en loonbelasting volgen ongeveer dezelfde lijn. Het UWV en de Belastingdienst kunnen een naheffing voor de premies en loonbelasting opleggen aan de werkgever die onterecht stelt een zzp’er in te huren via een opdrachtovereenkomst (in plaats van een arbeidsovereenkomst af te sluiten).

Duidelijkheid voor werkenden: VAR

Zowel opdrachtgevers als zzp’ers hebben behoefte aan meer duidelijkheid. Van 2005 tot mei 2016 bestond daarom de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR). Die verstrekte de opdrachtgever zekerheid: er zouden geen navorderingen worden opgelegd. In de praktijk bleek de VAR echter misbruik niet te kunnen voorkomen: het probleem van schijnopdrachtgevers en schijnzelfstandigen bleef voortduren.

Schijnzelfstandigen zijn eigenlijk werknemers, maar omdat het goedkoper is geen premies voor werknemersverzekeringen te betalen, doet de werkgever alsof hij zelfstandigen inhuurt. Die zijn dan (ten onrechte) niet verzekerd tegen werkloosheid, ziekte en arbeidsongeschiktheid.

Duidelijkheid voor werkenden: Wet DBA

De Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) schafte de VAR af en stelde er modelovereenkomsten voor in de plaats. Al snel bleek de Wet DBA niet dé oplossing te bieden. Het regeerakkoord van kabinet-Rutte III in 2017 stelde nieuwe wetgeving in het vooruitzicht, maar die is er niet gekomen tijdens zijn regeerperiode.

Wel is op 11 januari 2021 een pilot Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie begonnen. Door het (anoniem) invullen van de vragenlijst kunnen opdrachtgevers helder krijgen of ze een zelfstandige in mogen huren voor een klus of dat er een arbeidscontract nodig is. Het uitgangspunt van de tool is de huidige wetgeving, jurisprudentie en gesprekken met experts. Het is een pilot; daarom kan aan de uitkomsten nog geen rechtszekerheid ontleend worden. Na een half jaar wordt de tool geëvalueerd.

Tegelijkertijd wil het kabinet een breed maatschappelijk gesprek opstarten: welke klussen mogen wel of niet door zelfstandigen worden gedaan? En wat zijn knelpunten in de regelgeving? Als u Loonwijzer iets mee wil geven voor dit brede gesprek: meld het ons.

Uiteindelijk zal een nieuw kabinet besluiten of de Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie permanent zal worden ingevoerd.

Modelovereenkomsten

Wie de modelovereenkomsten van de Belastingdienst gebruikt, heeft zekerheid over de arbeidsrelatie die je hebt met een opdrachtgever. Het gaat om een contract tussen zzp'er en opdrachtgever. Die moet dan wel de werkelijke situatie beschrijven. Het een op papier schrijven en iets anders doen mag niet.

Een eigen versie maken mag ook. Die kunnen opdrachtgever en/of zzp'er ter goedkeuring voorleggen aan de Belastingdienst. Daar kan wel de nodige tijd overheen gaan. Om het beide partijen gemakkelijk te maken, heeft de Belastingdienst voor verschillende sectoren modelovereenkomsten beschikbaar gesteld.

Is een overeenkomst verplicht?

Nee, zo’n contract is niet verplicht. Bedenk daarom als zelfstandige, eventueel in samenspraak met de opdrachtgever, of een overeenkomst nodig is en zo ja, of je gebruikt kunt maken van een modelovereenkomst. Wanneer je werk uitvoert waarbij geen twijfel bestaat over je positie, dan is het overeenkomen van een contract onnodig. Denk aan timmerwerk aan huis bij particulieren of aan het eenmalig schrijven van een tijdschriftartikel naar eigen idee en vanaf je eigen werkplek. Omdat de arbeidsrelatie kan verschillen per opdrachtgever, kan het nodig zijn om voor jezelf bij elke opdrachtgever na te gaan of een contract nodig is.

Een overeenkomst is handig als je twijfel over de arbeidsrelatie weg wilt nemen. Bij het gebruik van een modelovereenkomst én het naleven daarvan bestaat de zekerheid dat er geen sprake is van een werknemersrelatie en dat de opdrachtgever geen loonheffing hoeft te betalen.

Ook andere, eigen contracten kunnen nog gewoon worden gebruikt, maar daarbij bestaat die zekerheid niet. Wel kunnen eigen contracten ter controle vooraf worden voorgelegd aan de fiscus.

Hoe stel je een geschikte overeenkomst op?

Het is niet nodig om zelf een geheel nieuw contract op te stellen. Op de website van de Belastingdienst staan verschillende modelovereenkomsten. Hierbij gaat het niet alleen om algemene modelovereenkomsten voor verschillende soorten arbeidsrelaties. Ook contracten die specifiek voor een bepaald beroep of branche zijn opgesteld, vind je hier. Vakorganisaties zijn vaak betrokken geweest bij het maken hiervan; daardoor zijn deze contracten vaak beter van toepassing op de situatie van zelfstandigen in die branche dan de algemene overeenkomsten.

In de contracten op de Belastingdienstwebsite zijn bepaalde artikelen geel gemarkeerd. Deze zijn essentiële voorwaarden die niet gewijzigd dienen te worden. Deze artikelen maken duidelijk dat er geen sprake is van een werknemer-werkgeverrelatie. De rest van het contract kun je aanpassen op je eigen situatie, mits dat niet botst met de gemarkeerde voorwaarden. Het is dan niet nodig de gewijzigde overeenkomst te laten beoordelen door de Belastingdienst.

Wat als jij en je opdrachtgever de modelovereenkomst niet naleven?

Als achteraf blijkt dat het contract niet is nageleefd, is er dus sprake van werkgeversgezag. De Belastingdienst kan dan de opdrachtgever/werkgever een naheffing opleggen voor de loonheffingen. Deze is deels te verhalen op jou, maar kan worden verrekend door de Belastingdienst bij je aangifte inkomstenbelasting. Als het bedrag aan loonbelasting even hoog is als de inkomstenbelasting die je als zelfstandige zou betalen, verandert er dus niets. Als er een verschil zit tussen de twee bedragen, dien je het resterende bedrag te betalen/terug te krijgen. In ieder geval ben je verzekerd voor uitkeringen als de WW en de WIA.

Als de gewijzigde arbeidsrelatie tot gevolg heeft dat je geen ondernemer meer bent voor de inkomstenbelasting (zoals wanneer je het urencriterium van 1225 uur niet haalt), verlies je het recht op bijvoorbeeld de zelfstandigenaftrek.

Wees nog beter op de hoogte van je positie

 
Loading...